Over goede en slechte cholesterol, LDL, HDL, Triglyceriden, ... zijn er veel meningen. Ik doe een poging een duidelijk verhaal te schetsen.
Aanmaak van vetzuren
Vetzuren spelen een essentiële rol in het lichaam, waar ze dienen als bouwstenen voor celmembranen, energiebronnen en als voorlopers van geslachtshormonen.
Vetzuren worden geproduceerd in onze lever. Onze lever kan verzadigde vetzuren en onverzadigde vetzuren aanmaken.
We hebben drie grote categoriën vetzuren:
- Onverzadigde vetzuren zijn groot, onregelmatig, krom van vorm en zacht. We maken ze bijvoorbeeld van omega 3 vetzuren, vette vis, visolie, avocado, pitten, noten en zaden, ... .
- Verzadigde vetzuren zijn klein, recht, hard en zwaar van vorm. We maken dergelijke vetzuren aan door het eten van fructose en suikers.
- Er bestaat ook nog zoiets als transvetzuren. Ons lichaam kan dat niet aanmaken. Transvetzuren bestaan niet in de natuur, we krijgen die binnen via onze voeding. Transvetzuren ontstaan na industriële verwerking van plantaardige oliën die verhard worden om gebruikt te worden in Bijvb margarine, gebakjes, industriële bereidingen, ... . Transvetten kunnen alleen ontstaan door verharding, verhitting, door te frituren, ... . Ons lichaam kan daar niets mee aanvangen omdat we geen enzymen hebben om die af te breken. (Er zijn een aantal landen die transvetzuren hebben verboden, zoals Denemarken en daar is kanker sterk teruggedrongen.)
Transport van vetzuren
Vetzuren dienen via ons bloed getransporteerd te worden naar de rest van ons lichaam of terug naar de lever. Daarvoor worden vetzuren opgeslagen in een triglyceride.
Vetzuren zijn zoals het woord het zegt een vetachtige stof. Ons bloed is een waterachtige stof. Vet en water dat gaat niet goed samen, vet blijft drijven op water. Vandaar dat er een transportbootje nodig is om vetzuren in ons bloed te vervoeren.
We hebben twee soorten transportbootjes:
1. Een transportbootje dat vetzuren vervoert van de lever naar het weefsel en de organen. Dat transportbootje benoemen we als LDL. LDL heeft dus de slechte naam gekregen van "slechte cholesterol" omdat het vetzuren naar de organen en weefsels brengt, dus van de lever weg.
2. We hebben ook een transportbootje HDL dat triglyceriden vervoert van het weefsel en organen terug naar de lever en die heeft de naam gekregen van "goede cholesterol" omdat het vetzuren van het lichaam terug naar de lever brengt.
De grootte van zo'n triglyceride speelt een rol
Triglyceriden kunnen groot of klein zijn
- Grootte triglyceriden bevatten onverzadigde vetzuren omdat onverzadigde vetzuren onregelmatig en krom van vorm zijn en zodoende meer plaats innemen.
- Kleine compacte triglyceriden bevatten verzadigde vetzuren omdat verzadigde vetzuren klein, heel dens, heel compact zijn en dus minder plaats innemen
De bedoeling is dus een groter aandeel van grootte triglyceriden te hebben, dus zoveel mogelijk onverzadigde vetzuren.
Hoe weten we nu of we grootte of kleine triglyceriden in ons bloed hebben?
Op de uitslag van een bloedcontrole zien we de waarde HDL en triglyceriden staan. We kunnen de grootte van zo een triglyceride meten door het bloedwaarderesultaat triglyceriden te delen door de bloedwaarde HDL. Op die manier kunnen we vaststellen dat het aantal HDL-moleculen per miligram/deciliter klein of groot is. Hoe kleiner de waarde die we bekomen, hoe groter de moleculen en hoe meer onverzadigd vet we dus hebben.
Als we een getal uitkomen met
een waarde onder de 1 is dat super, dan hebben we veel grote moleculen
- een waarde tussen 1 en 2 is aanvaardbaar, grootte is noch klein noch groot
- een waarde boven de 2 is er toch enige actie noodzakelijk, dan hebben we heel veel kleine moleculen en die zijn ontstelingsbevorderlijk !!!
Cholesterol is gevaarlijk als cholesterol geoxideerd wordt.
Cholesterol op zich is een noodzakelijke stof en hebben we nodig voor onze celmembramen, voor een goede werking van onze hersenen, voor de aanmaak van al onze geslachtshormonen, ... Als de verhouding onverzadigde en verzadigde vetten correct is zoals hierboven vermeld, dienen we op zich dus geen schrik te hebben.
Echter wanneer cholesterol oxideert, kunnen verschillende producten worden gevormd, waaronder oxysterolen. Oxysterolen zijn derivaten van cholesterol die ontstaan door oxidatie. Deze geoxideerde cholesterolproducten kunnen biologische effecten hebben die verschillen van die van niet-geoxideerde cholesterol. Ze kunnen bijvoorbeeld bijdragen aan ontstekingsprocessen en de ontwikkeling van atherosclerose, wat kan leiden tot hart- en vaatziekten.
Oxidatie van cholesterol zal voornamelijk gebeuren door sterke glycemische stijgingen in de bloedwaarde door het eten van bijvoorbeeld veel koolhydraten. Suikers laten cholesterol oxideren.
Waarom oxideren kleine moleculen, dus verzadigde vetten meer dan onverzadigde vetten en zijn kliene moleculen dus schadelijker voor onze gezondheid?
Bij elke triglyceride molecule zitten er steeds 2 ALP-A100 eiwitten naast de verzadigde en onverzadigde vetzuren. Het zijn die eiwitten die kunnen oxideren.
Als jullie kijken naar de tekening bovenaan
zie je links het transportschip LDL met 5 grootte onverzadigde moleculen. Als we de rekening maken = 5 moleculen x 2 ALP-A100 eiwtten = komen we op 10 eiwitten die kunnen oxideren
- Zie je rechts het transportschip LDL met 9 kleine verzadigde moleculen. Als we dan de rekening maken = 9 moleculen x 2 ALP-A100 eiwtten = komen we op 18 eiwitten die kunnen oxideren en dus heel wat meer schade kunnen aanrichten.Dus transportschepen die kleine moleculen vervoeren zijn veel meer ontstekingsgevoeliger daar ze sneller oxideren.
Conclusie: Zomaar zeggen, mijn cholesterol is te hoog alleen maar baserend op een te hoge LDL-waarde is wat kort door de bocht. Een betere manier is te kijken naar de grootte van de triglyceriden en zo de mate van ontsteking te bepalen. Geoxideerde cholesterol is gevaarlijk voor hart- en vaatziekten en daarvoor zijn suikers mede verantwoordelijk.
